Wat waren de gevolgen/invloeden van de Eerste Wereldoorlog voor Israël en Palestina?

Eind achttiende, begin negentiende eeuw behoorde het huidige grondgebied van Palestina en Israël nog steeds tot het Turkse grondgebied van het Osmaanse Rijk. Dit was al het geval sinds het begin van de zestiende eeuw, toen Sultan Selim I het veroverde van 1512 tot 1520. Gedurende deze vierhonderd jaar was het relatief rustig in wat nu het rumoerige Palestina en Israël is. Onder het bestuur van de Turkse Osmanen leefden Moslims, Joden, Christenen en alle andere etnische minderheden in vrede en harmonie samen.

Dit veranderde ingrijpend toen aan het eind van de achttiende, begin van de negentiende eeuw er voor het eerst een wereldwijde conflict op het punt van beginnen stond. Dit wereldwijde conflict zou de Eerste Wereldoorlog worden waarbij hele naties en wereldrijken tegen elkaar zouden staan in de zogeheten ‘Grote Oorlog’, zo ook het Osmaanse Rijk. De Eerste Wereldoorlog zou duren van 1914 tot en met 1918.
Het Osmaanse Rijk zou een bondgenoot vormen met de Duitsers en Oostenrijkers, dus respectievelijk het Duitse Keizerrijk en Oostenrijk – Hongarije. Samen met Italië (alhoewel de Italianen ze later zouden verraden) zouden zij ‘de Entente’ vormen, oftewel ‘de Centralen’.(1)

De tegenpartij zou op zijn beurt ook een bondgenootschap vormen, namelijk de ‘Triple Alliance’. Deze bestond uit Frankrijk, Engeland, Rusland en het later omgekochte Italië. Later zouden de Verenigde Staten zich ook aansluiten bij deze zogenaamde ‘Geallieerden’, nadat ze de eerste oorlogsjaren neutraal zouden doorbrengen. Integendeel tot wat beide bondgenootschappen in die tijd dachten, zou het geen korte en makkelijke oorlog worden. Alle landen waren tot het uiterste bereid en in het bijzonder het Osmaanse Rijk. Deze vocht als het ware voor zijn laatste kans om te overleven, getuige de veldslagen bij Gelibolu en Çanakkale (oftewel Gallipoli en de Dardanellen) waarbij ruim 300.000 geallieerde troepen het leven zouden laten. Deze Engelse, Franse, Russische en uit de Engelse kolonies Australië en Nieuw-Zeeland gerekruteerde soldaten kregen de naam ‘Anzac’. Nochtans werd deze soldaten voorgehouden dat het Osmaanse Rijk een reus op lemen voeten was, maar dit bleek zeer ver van de waarheid. Hierop moesten de Geallieerde landen een andere tactiek gebruiken om de Turkse Osmanen te verslaan.(2)

De Engelsen zonden hierop de ervaren Engelse officier T.A. Lawrence in het diepste geheim naar de Arabische gebieden van het Osmaanse Rijk. In deze gebieden leefden er overwegend Arabieren, maar in samenhang met de daar aanwezige Turken en andere etnische minderheidsgroepen. De opdracht die de bovengenoemde Engelse officier, die beter bekend staat als ‘Lawrence of Arabia’, toegewezen kreeg van de Engelse overheid was het volgende. Lawrence moest tweedracht zaaien in de gebieden van het Osmaanse Rijk door de daar aanwezige bevolkingsgroepen tegen elkaar uit te spelen. Hierdoor zouden de Turkse Osmanen zich meer richten op de binnenlandse onlusten en minder kracht, energie en middelen overhouden om zich te richten op de buitenlandse onrust en onlusten.

En inderdaad vond de Engelse officier Lawrence een gewillig oor bij de Arabische inwoners van het Osmaanse Rijk, onder leiding van ‘Lawrence van Arabië’ werden de Arabieren omgevormd tot een professioneel leger met moderne wapens. Deze wapens werden uiteraard geleverd door de Geallieerde landen uit de Triple Alliance. De beloftes die Lawrence van Arabië uit naam van de Engelse overheid mocht maken leidden tot het Pan-Arabisme, oftewel de stichting van een Groot-Arabische Rijk. Dit nieuw te stichten rijk zou alle Arabische landen van Marokko tot Irak moeten beslaan, inclusief het huidige Palestina en Israël.
Dit was dan ook de voornaamste reden voor de Arabieren om de kant van de Engelse officier Lawrence te kiezen in plaats van de Turkse Osmanen. Er moet echter wel gezegd worden dat de Engelse overheid geenszins van plan was om dit Pan-Arabisme ook werkelijk tot uitvoering te brengen in de praktijk. Het was slechts een theoretisch idee waarmee gespeeld werd om zo de gunsten van de Arabieren te winnen in de strijd tegen de Centrale landen en in het bijzonder het Osmaanse Rijk.(3)

Toch verliep de strijd nadelig voor de Geallieerden; Het Russische Rijk werd uit de oorlog geslagen door de Duitsers en de Osmanen. Hierop braken er opstanden uit wat leidde tot de Russische Revolutie van 1917 onder leiding van Vladimir Lenin.

Hiermee stapten de Russen officieel uit de Eerste Wereldoorlog en verloren de geallieerden landen hiermee een machtig bondgenoot aan de Oostgrenzen van de Centrale landen. Zo konden de Duitsers, Oostenrijkers en Turkse Osmanen zich volledig richten op hun vijanden in het Westen. Voor het eerst sinds jaren zat er weer vooruitgang in het West-front en het nadeel van een twee-fronten-oorlog was nu ook voor de Centrale landen niet meer van toepassing. En zoals altijd trekt de winnende kant meer bondgenoten aan en zo ook de Entente; Bulgarije en Roemenië sloten zich bij de Centrale landen aan. Hierop maakten de Engelsen haast met de vorming van een Arabisch leger dat de Turkse Osmanen serieus konden bedreigen. Maar helaas voor de geallieerde landen werden deze haastig uit de grond gestampte zooitje ongeregelde Arabische troepen keer op keer verslagen door de superieure Turkse strijdmachten.(4)

Dit veranderde echter toen de Verenigde Staten kort na de uitschakeling van het Russische Rijk in 1917 besloten om deel te nemen aan de Eerste Wereldoorlog en wel aan de kant van de Geallieerden. Hierdoor konden de troepen uit de Verenigde Staten die aan het west-front erbij kwamen gedeeltelijk de plaatsen innemen van de Engelse en Franse troepen die hierna massaal werden ingezet om de Arabische legers bij te staan in hun strijd tegen de Turkse Osmanen.
Het is dan ook niet verbazingwekkend dat het deze Engelse en Franse troepen waren die de belangrijke steden en gebieden van de Turkse Osmanen veroverden. De Arabische troepen werden eigenlijk voor hun karretje gespannen om als stoottroepen de Turkse strijdkrachten te vermoeien, waarna vooral de Engelse troepen er gemakkelijk overheen konden stappen. Dit getuige de inname van Jeruzalem door Engelse troepen in december 1917, alhoewel de daar aanwezige Turken doorvochten tot de dood erop volgde. De Arabieren vermoedden toen nog niks, maar al snel werd al duidelijk dat de Engelse en Franse troepen de veroverde Arabische gebieden niet zomaar uit handen zouden geven aan de autochtone Arabieren. Met de vindingrijke en mondige officier Lawrence in de gelederen van de Engelse troepen werden de Arabieren voorgehouden dat de gebieden na afloop van de Eerste Wereldoorlog meteen overgedragen zouden worden. De Arabieren vertrouwden Lawrence van Arabië blindelings en hadden geen reden om de Engelsen te wantrouwen.(5)

Dit alles betekende een ommezwaai in de Eerste Wereldoorlog en de Geallieerde landen bleken aan de winnende hand ten koste van de Centrale landen in de loop van 1918. Nadat de Eerste Wereldoorlog voor de Duitsers, Oostenrijkers, Bulgaren, Roemenen en Osmanen officieel in september 1918 was afgelopen, bestond het Osmaanse Rijk niet meer. Alle voormalige grondgebieden van het niet meer bestaande Osmaanse Rijk werden bezet door de Geallieerde landen, zo ook het huidige Palestina en Israël

De Turken in de bezette Anatolische gebieden onder leiding van de charismatische leider Mustafa Kemal Atatürk kwamen tegen de Geallieerde bezetters in opstand van 1920 tot 1922 en verdreven hiermee de Geallieerde bezetters in de bekende Turkse Onafhankelijkheidsoorlog.
De Geallieerde landen accepteerden tenslotte in 1923 dat het bevrijdde Anatolische kernland samen met Istanbul en een stukje van Europa voortaan de Republiek Turkije was.(6)

De gebieden die nu vrijkwamen na het verdwijnen van het Osmaanse Rijk ten gunste van de Republiek Turkije vormden een groot vraagteken voor voornamelijk de Engelsen en Fransen. Hierna werd pas duidelijk wat de beloftes van Engeland betekenden. De Engelse officier T.A. Lawrence had het Arabische gebied namelijk beloofd aan de Arabieren in de vorm van het Pan-Arabisme. Naast de belofte van Lawrence voor een Groot-Arabische Rijk aan de Arabieren, had de Engelse politicus Balfour in 1917 een belofte aan de Joodse bevolking voor een Joodse staat afgelegd. Onder andere hierdoor verlangden de Joden in dat gebied naar een Joodse natiestaat in de omgeving van de Joodse heilige stad van Jeruzalem. Hiertegenover wilden de Arabieren, de tevens voor Moslims ook heilige stad, Jeruzalem inbegrepen hebben in de hun beloofde Groot-Arabische Rijk. Dit alles deed de Engelse en Franse overheid besluiten om allebei de groepen te negeren en van de Arabische gebieden mandaatgebieden te maken. Engeland kreeg onder andere de controle over Palestina, terwijl Frankrijk de gebieden van Syrië voor zich nam.(7)

De Joden echter vonden dat ze het recht op Jeruzalem toch hadden en begonnen zich langzaamaan toch te vestigen in en nabij Jeruzalem; dit werden de eerste Joodse nederzettingen. Deze nederzettingen waren eigenlijk niks anders dan koloniën die in vrede en harmonie samenleefden met de Arabieren, zoals in de honderden jaren hiervoor ook al gewoon was ten tijde van het Osmaanse Rijk. Het enige verschil was echter dat deze Joodse kolonisten zich allemaal in hetzelfde gebied vestigden waardoor ze niet meer kris kras door elkaar woonden met de Arabieren. In de Arabische gebieden woonden voortaan een overwegend heterogene bevolking, namelijk Arabieren. Hiervoor woonden er Turken, Joden en Arabieren door elkaar, waardoor ze niet van elkaar te onderscheiden waren. Nu de Turken massaal verdreven waren naar de latere Republiek Turkije en de Joden massaal emigreerden naar het gebied rond Jeruzalem; werden de gebieden in het Midden-Oosten overwegend heterogeen.

Nu echter door de heterogene samenstellingen in de Arabische gebieden ook grote tegenstellingen (zoals geloof en cultuur) ontstonden, wilden de Engelsen de vestiging van Joodse kolonisten tegengaan en ontmoedigen. Echter door de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog wilden zowel de Arabieren als de Joden een eigen natiestaat waarin ze hun eigen cultuur en volksgeschiedenis konden behouden en beschermen. De Arabieren grepen terug op de afspraken die zij met de Engelse officier T.A. Lawrence hadden gemaakt en op de oorlog tegen de Turken die zij eigenlijk gewonnen hadden voor de Engelsen in ruil voor het Pan-Arabisme, oftewel een Groot-Arabische Rijk.(8)

De Joden daartegenover konden hun afspraken met de Engelse minister van Buitenlandse Zaken Balfour naar voren brengen als hun belangrijkste argument. Allebei de beloftes waren tijdens de Eerste Wereldoorlog van 1914 tot 1918 gemaakt en dan vooral om die Wereldoorlog te winnen. Toen Lawrence zijn belofte halverwege de Eerste Wereldoorlog maakte, volgde Balfour kort hierna met zijn belofte in 1917. Ondanks hevig verzet van de Arabische bevolking groeide de Joodse immigratie en dan vooral door de steun van de zogenaamde zionisten.

Conclusie

Kort samengevat lijkt de invloed van de Eerste Wereldoorlog zo op het eerste oog voor de leek misschien wel van ondergeschikt belang maar het is duidelijk dat na geschikt en adequaat onderzoek het tegendeel hieruit naar voren komt.
Ten eerste speelt het Osmaanse Rijk hier een grote rol doordat het verwikkelt raakt in de Eerste Wereldoorlog en hierdoor zijn Arabische grondgebied verliest aan de Geallieerde bondgenoten. Dit gebeurt weer met grote dank aan een Engelse officier genaamd T.A. Lawrence. Hij organiseerde namelijk de Arabische bevolking tot een professioneel leger waardoor het een kans kreeg in de strijd tegen het superieure Turkse leger. Zonder Lawrence of Arabia, zoals zijn bijnaam in het Engels luidt, zouden de Arabieren zich waarschijnlijk nooit van de Turken los kunnen maken. Ook de belofte van Lawrence van Arabië aan de Arabieren dat ze na hun strijd tegen de Turken een Groot-Arabische Rijk zouden krijgen, speelt een rol in de relatie tussen de Arabieren en de Geallieerden van nu. Die Pan-Arabisme belofte is namelijk nooit waargemaakt en eigenlijk was het een loze belofte om de Arabieren voor het karretje van de Geallieerden te spannen. Aan de andere had de Engelse minister van Buitenlandse Zaken Balfour een belofte aan de Joden gemaakt voor een eigen nationaal tehuis in Palestina, met inbegrip van de zowel voor Joden als Moslims heilige stad van Jeruzalem.
De invloed van de Eerste Wereldoorlog is dus vooral indirect omdat door deze oorlog de Engelsen zich inmengden in het Midden-Oosten. Die inmenging ging door middel van Lawrence en Balfour en dit had dus een directe invloed. De gevolgen hiervan waren een scherpe tegenstelling tussen Arabieren en Joden terwijl ze hiervoor onder het Osmaanse Rijk honderden jaren in vrede en harmonie samenleefden. (Sterker nog; Joden en Moslims zagen elkaar meer als broeders omdat ze allebei afstamden van dezelfde voorvaderen, namelijk de Semieten.)
Deze tegenstelling kreeg in de loop der tijd meer factoren en is inmiddels niet meer duidelijk terug te brengen tot aan de Eerste Wereldoorlog maar het is wel duidelijk dat deze Eerste Wereldoorlog een grote en sterke bijdrage had in de aanloop tot de stichting van het Joodse natiestaat Israël.(9)

Armand Sağ

25 juni 2004

© Armand Sağ 2004

Bijlage 1

Bilu manifest

Een groep joden uit de buurt van Charkov sloot zich aaneen in een genootschap onder de naam BILU. Deze letters BILU zijn de beginletters van een tekst uit de bijbel van de profeet Jesaja (jes. 2,5). Deze tekst luidt: "Huis van Jakob, komt laat ons gaan..." In 1882 gaf deze groep in Constantinopel onderstaande verklaring uit:
Aan onze broeders en zusters in ballingschap!
Indien ik niet mijzelf help, wie zal mij helpen?
Bijna tweeduizend jaar zijn verlopen sedert in een kwaad uur, na een heroïsche strijd, de glorie van onze Tempel in vlammen opging en onze koningen en leiders hun kronen en diademen verwisselden voor de ketenen van de ballingschap. We verloren ons land, waar onze geliefde vaderen woonden. Van al onze glorie namen we in de ballingschap slechts een vonk van het vuur mee, waarmee onze Tempel, de woonplaats van onze grote God, was omgeven.
Maar deze kleine vonk hield ons in leven toen de torens van onze vijanden tot stof vergingen en hij werd een hemelse vlam, die licht gaf aan de helden van ons volk en hen hielp de verschrikkingen van de dodendans en de martelingen van de auto-da-fe's te doorstaan. En weer gloeit deze vonk en hij zal ons als een ware zuil van vuur vooruitgaan op de weg nar Zion terwijl een duistere wolk ons zal achtervolgen, de wolk van onderdrukking, die ons dreigt uit te roeien.
Slaapt gij mijn volk?
Wat hebt gij tot stand gebracht tot 1882?
Geslapen en gedroomd de valse droom van assimilatie.
Wel, goddank, zijt gij uit uw luie sluimer gewekt .
De pogroms hebben u wakker geschud uit de toverslaap.
Uw ogen zijn geopend, zodat gij nu ziet hoe vals uw hoop is. Kunt gij de smaad en spotternij van uw vijanden zwijgend aanhoren? ... Waar is uw vroegere trots, de oude geest.
Bedenk dat gij eens een natie was met een wijze godsdienst, met eigen rechters, eigen wetten en een heilige Tempel, waarvan nog een muur rest als stille getuige van het roemruchte verleden; dat uw zonen woonden in paleizen en uw steden bloeiden en schitterden van pracht, terwijl uw vijanden als beesten leefden in de modderige moerassen van hun donkere wouden. Terwijl uw kinderen gekleed waren in purper en fijn linnen, droegen zij de ruwe vacht van wolf en beer.
Schaamt gij u niet?
Een bestaan in het Westen is onmogelijk geworden voor u, de sterk van de toekomst straalt in het Oosten. Diep doordrongen van dit alles en geïnspireerd door de ware woorden van onze grote leermeester Hillel: "Als ik mijzelf niet help, wie zal mij dan helpen?" stellen wij voor het volgende genootschap op te richten:
1. Het genootschap zal BILU heten, overeenkomstig de woorden 'Huis van Jacob, kom, laat ons gaan...' Het zal verdeeld worden in plaatselijke afdelingen in overeenstemming met het aantal leden.
2. Het genootschap zal gevestigd zijn in Jeruzalem.
3. Schenkingen en bijdragen zullen onbeperkt gedaan kunnen worden.
Wij willen:
1. Een tehuis in ons land. Het werd ons gegeven door de genade van God; het is van ons, zoals geregistreerd staat in de archieven van de geschiedenis.
2. Het van de Sultan zelf vragen en als het niet mogelijk is dit te bereiken, vragen, dat we het op zijn minst mogen bezitten als een staat in een grotere staat; het interne bestuur moet onze taak zijn om eigen burgerlijke en politieke rechten te kunnen hebben en dat het land slechts in buitenlandse aangelegenheden functioneert als deel van het Turkse Rijk bij wijze van hulp aan onze broeder Ismael in tijd van nood.
Wij hopen dat de belangen van onze roemruchte natie een nationaal gevoel zullen opwekken bij rijke en machtige mensen en dat iedereen, rijk of arm, zijn beste krachten zal geven voor de heilege zaak.
Gegroet, broeders en zusters!
Hoor, o Israël! De Heer onze God, de Heer is één, en ons land Zion is onze enige hoop. God zij met ons!
De pioniers van BILU

Bijlage 2

Balfour-declaration
Ministerie van Buitenlandse Zaken,
2 november 1917
Geachte Lord Rothschild
Met groot genoegen zend ik U namens Zijne Majesteits regering de volgende verklaring van sympathie met het Joodse zionistische streven. Ze werd het kabinet voorgelegd en door het kabinet goedgekeurd.
Zijner Majesteits regering staat welwillend tegenover de oprichting van een nationaal tehuis voor het Joodse volk in Palestina en zal zich de grootste inspanningen getroosten om het bereiken van dat doel te vergemakkelijken, waarbij vanzelfsprekend niets gedaan kan worden dat aan de maatschappelijke en godsdienstige rechten van niet-joodse gemeenschappen in Palestina of aan de rechten van de Joden als burgers van andere landen afbreuk zou kunnen doen. Ik ben U erkentelijk wanneer U deze verklaring ter kennis wilt brengen van de Zionistische Federatie.
Hoogachtend,
Arthur James Balfour

Gerelateerde begrippen

Intifadah
De in december 1987 uitgebroken opstand van Palestijnen tegen het Israëlisch gezag in de door Israël bezette Gazastrook en Westoever. De grotendeels door jongeren gevoerde opstand is tevens een uiting van ontevredenheid over de miserabele omstandigheden waaronder veel Palestijnen leven. De Israëlische regering treedt hard op tegen de opstand, die veel Palestijnen het leven heeft gekost.

PLO
Op 28 mei 1964 is de PLO ( Palestinian Liberian Organization, Palestijnse Bevrijdings Organisatie) opgericht op initiatief van de Arabische Liga, als vertegenwoordiging van het Palestijnse volk met als doel de vernietiging van Israël.
Pas in 1969 veranderde het doel (tot samenleving zonder Israël) van de beweging toen Yassar Arafat de leider van de PLO werd. Hij was leider van de opererende guerrillaorganisatie Al Fatah wat betekent ‘de overwinning’. De officiële militaire arm van de PLO is het Palestijnse Bevrijdingsleger, de zogenaamde PLA. Een belangrijke organisatie binnen de PLO is het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina, die verantwoordelijk is geweest voor tal van terroristische acties (m.n. vliegtuigkapingen). De PLO stelde zich al snel onafhankelijk op van de Arabische landen, wat leidde tot conflicten met Jordanië en Syrië. Sinds 1965 was de nationalistische beweging Al Fatah al betrokken bij veel aanslagen in Israel.
Naast de Al Fatah beweging bestaan er ook nog andere organisaties binnen de PLO, zoals het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina (Popular Front for the Liberation of Palestine), dat is een Palestijnse terroristische organisatie, in 1967 door George Habash gesticht om een onafhankelijke Palestijnse staat af te dwingen.
Verder bestaat er dan nog de FDFLP ( People’s Front for the Liberian of Palestine, Het Democratisch front voor de bevrijding van Palestina ), die op 23 februari 1969 opgericht onder leiding van Nayif Hawatmeh. De PLO is dus een Palestijnse bevrijdings organisatie.

Hagana
Volgens de Joodse autoriteiten in de jaren twintig lieten een steeds verdere toename van Arabisch geweld tegen de joden zien.
Hierdoor richtten de joden gewapende groepen op: de Hagana van de socialisten onder Ben Goerion en de Irgoen Zwai Leumi, onder politieke leiding van Jabotinsky. De militaire leiding bestaat uit David Raziel (opgevolgd door Menachem Begin) en Abraham Stern.

The Good Fence
The Good Fence ontstond in de jaren 70, toen het nog goed boterde tussen de twee staten. Veel Libanezen uit de omliggende dorpen werkten in Israël, gingen er naar scholen of maakte dankbaar gebruik van de hoge geneeskundige voorzieningen bij de buren. Intensief contact tussen families aan weerskanten van de grens was mede het gevolg van deze open grens. Dat alles is verleden tijd doordat de Hezbollah onder bescherming van Syrië de macht ging uitoefenen. Aanslagen en beschietingen met kathusja raketten waren het gevolg. Zelfs het zuidelijker gelegen Kiryat Shmona werd vaak belaagd en mensen brachten veel tijd door in hun schuilkelders. Israël heeft toen, tot 2000, het zuidelijke deel van Libanon bezet en gebruikt als veiligheidszone.

Camp David akkoord
In 1978 sluiten de Egyptische president Sadat en de Israëlische premier Begin in samenwerking met de VS het Camp David-akkoord. Het betreft de geleidelijke terugtrekking van Israël uit de Sinaï, maar ook de toekenning van zelfbestuur aan de Palestijnen op de Westoever en de Gazastrook. Behalve Egypte erkent geen enkele Arabische staat het akkoord. Israël schuift de autonomie van de bezette gebieden al snel op de lange baan.

Hamas
Belangrijkste Islamitische beweging in de Palestijnse gebieden. Ontstaan in 1987, na het begin van de eerste Intifadah. Hamas erkent de staat Israël niet, is tegen de Oslo-akkoorden en stelt zich voor de korte termijn de complete terugtrekking van Israël uit de Palestijnse gebieden tot doel. De politieke tak van Hamas is zeer populair omdat die bijvoorbeeld huizen en scholen voor de Palestijnse bevolking bouwt. De Palestijnse Autoriteit ziet haar macht ondermijnd, maar hoedt zich ervoor Hamas te dwingen ondergronds te gaan. Hamas is verantwoordelijk voor een groot deel van de recente aanslagen in Israël. Leider: (was) sjeik Yassin. Heden: ?

Hezbollah
'Partij van God'. Deze groep komt begin jaren '80 op in Libanon, met als voornaamste doel het verdrijven van de Israëlische troepen uit het land. Als Israël zich in mei 2000 terugtrekt uit Zuid-Libanon, omarmt Hezbollah de Palestijnse zaak. De beweging kent inmiddels duizenden guerrillastrijders, en is ook actief in het Libanese parlement. In de strijd tegen Israël en voor een islamitische staat pleegde Hezbollah vele bloedige aanslagen, in Beiroet, maar ook in de VS.

Islamitische Jihad
De strijd tegen Israël is de strijd tegen het Westerse imperialisme in islamitische landen, en daarmee een strijd voor de islam. Dat is het programma van deze relatief kleine groepering. De islamitische Jihad is eind jaren '70 opgericht door Palestijnse studenten in Egypte, geïnspireerd door de islamitische revolutie in Iran.

Mitchell Plan
VS-gezant Mitchell brengt in mei 2001 een rapport uit waarin hij oproept tot een staakt-het-vuren en de onmiddellijke stopzetting van de bouw van joodse nederzettingen op Palestijns gebied. Dit plan zou als basis voor vredesonderhandelingen moeten dienen, maar heeft dat nooit kunnen waarmaken.

Oslo akkoorden
Het Oslo-akkoord (officieel: Declaration of Principles) vormt de basis van alle recente onderhandelingen tussen Israël en de Palestijnen. Het kwam in het geheim tot stand in de Noorse hoofdstad Oslo, en werd op 13 september 1993 in Washington ondertekend. Legendarisch: toenmalig premier Rabin van Israël die na aandringen van Clinton de hand van Yasser Arafat schudt. In het akkoord, waarvan in 1995 een meer uitgewerkte versie (Oslo II) is ondertekend, worden de doelen op lange termijn beschreven: volledige terugtrekking van Israël uit de Gazastrook en de Westoever en zelfbestuur voor de Palestijnen in die gebieden.

Tanzim
Militair onderdeel van Fatah. Opgericht in 1995, als tegenwicht voor de 'legers' van bijvoorbeeld Hamas en Islamitische Jihad. Het is onbekend hoeveel leden de Tanzim heeft, maar sommige schattingen gaan uit van tienduizenden.

Fatah
Afkorting van de Arabische naam voor de Palestijnse Bevrijdingsbeweging: Harakat Tahrir Filistin (van rechts naar links). Fatah werd in de jaren vijftig opgericht door Arafat en zijn kompanen om guerrilla-aanvallen op Israël uit te voeren en groeide uit tot de sterkste en best georganiseerde Palestijnse beweging. Israël beschuldigt Fatah van aanslagen, maar volgens de Palestijnen biedt Fatah alleen op legale wijze verzet tegen de Israëliërs.

Al-Aqsa Martelaren Brigades
De Brigades van de Martelaren van de al-Aqsa, zoals deze groep voluit heet, bestaan nog maar enkele jaren. Ze komen voort uit Fatah en worden gedoogd door Arafat, al heeft hij ze nooit publiekelijk erkend of gesteund. De Brigades zijn verantwoordelijk voor een groot deel van de recente zelfmoordaanslagen in Israël.

Armand Sağ

25 juni 2004

© Armand Sağ 2004